„Francja w Bibliotece Miasta Włókniarzy …”

Cz. I „Królowie i władcy od XVI w.”

Cz. II „Królowie i władcy: XVII – XVIII w.”

Cz. III „Schyłek XVIII i początek XIX w.”

Cz. IV „Napoleon i Księstwo Warszawskie”

Cz. V „La Varsovienne 1831. Polacy bez Polski na francuskiej ziemi”

Cz. VI „Wielka Emigracja. Polacy bez Polski na francuskiej ziemi”

Cz. VII „Za naszą wolność i waszą. Polacy bez Polski na francuskiej ziemi”



Od kilku lat na przełomie marca i kwietnia odbywa się w Łodzi Festiwal Frankofonii, który jest imprezą kulturalną organizowaną przez różne stowarzyszenia oraz instytucje edukacji i kultury województwa łódzkiego.

W ramach Festiwalu, w 2018 roku Dział Informacji Naukowej Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej im. Marszałka Józefa Piłsudskiego w Łodzi przygotował na bazie najbardziej cennych i rzadkich zbiorów bibliotecznych wystawę pt.: „Francja w Bibliotece Miasta Włókniarzy: francusko-polskie relacje historyczne i kulturowe w zbiorach Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej im. Marszałka Józefa Piłsudskiego w Łodzi", której prezentacja miała miejsce w holu wystawowym WBP od 16 marca do 7 kwietnia.

Wystawa ta została przeniesiona do wirtualnej przestrzeni pod tym samym tytułem w siedmiu odrębnych częściach ułożonych w kompozycji chronologicznej. Nie jest to jedynie lustrzane odbicie wystawy z 2018 r., ale jej rozbudowaną kontynuacją w wersji poszerzonej i wzbogaconej o dodatkowe zagadnienia
i eksponaty, które nie znalazły się w gablotach ekspozycji tradycyjnej.

Obie wystawy - realna i wirtualna, powstały w oparciu o zbiory własne WBP,
ze szczególnym uwzględnieniem starych druków w języku polskim i francuskim oraz poloniców francuskich, którymi może się poszczycić Łódzka Książnica.

Na 167 slajdach zaprezentowano wydawnictwa francuskie i polskie od XVI do XXI wieku autorów obydwu narodowości obrazujące „w pigułce” historię relacji polsko-francuskich na przestrzeni 400 lat. Możemy tu zobaczyć: pamiętniki, relacje i wspomnienia, odezwy, dzieła filozoficzne i polityczne, wydawnictwa popularno-naukowe, utwory literackie oraz prasę. Dopełniają je elementy graficzne, na które składają się plany, mapy i obrazy malarzy polskich i francuskich.

Dokumenty opatrzone są opisami bibliograficznymi, a tytuły francuskie zostały przetłumaczone na język polski. Zamieszczone zostały również biogramy i teksty wprowadzające w tematykę

Wybrane publikacje ukazują fakty historyczne, procesy i zjawiska polityczne, społeczne i kulturowe, przywołują znane postaci monarchów, wodzów, literatów, jak również przypominają sylwetki często już dziś zapomnianych osobistości.

Tę wirtualną podróż w przeszłość inicjuje prezentacja postaci Henryka Walezego, jego roli i pierwszego, bezpośredniego „zderzenia” kultur dwóch narodów podczas jego krótkiego panowania (1573-1574) w Polsce, dając początek relacjom polsko-francuskim, które na przestrzeni czterech wieków, splecione wydarzeniami wspólnej historii - rozwijały się i stawały coraz bliższe. Każda z siedmiu części przybliża ważne epizody tych relacji do upadku Komuny Paryskiej (1871) i jej ostatniego generała Jarosława Dąbrowskiego.

Wśród prezentowanych dokumentów dominują wydawnictwa pochodzące z XIX wieku, ale nie brakuje francuskich i polskich druków z drugiej połowy XVIII wieku, a nawet cymeliów z wieków wcześniejszych.

Najstarszym prezentowanym eksponatem jest „Chronica sive Historiae Polonicae compendiosa...” Jana Herburta wydana w Bazylei ok. roku 1571, najnowszą zaś publikacją - biografia autorstwa Adama Zamoyskiego „Napoleon: człowiek i mit” (2019 r.).

Wyjątkową ozdobą prezentacji są XVI, XVII i XVIII-wieczne, rzadkie druki obce pochodzące ze znanych europejskich oficyn, jak np.: Elzewirów z Lejdy, publikacje Christophe’a Plantin’a z Antwerpii – podręcznik matematyki - „L’Arithematique
de Simon Stevin de Bruges…” (1585) czy też wydawnictwa francuskiego rodu drukarskiego i księgarskiego Didotów. XVII–wieczne Elzewiry z serii tzw. „Małych Republik” głównie w języku łacińskim, wyróżniają się małym formatem oraz wysoką jakością druku i rycin. Zawierają one ówczesną wiedzę – jakbyśmy dzisiaj powiedzieli – encyklopedyczną dotyczącą geografii i historii Gallii
i Rzeczypospolitej. Zostały one pokazane w I części, poświęconej między innymi Marii-Luizie Gonzadze i należą do jednych z najcenniejszych cymeliów bibliotecznych WBP.

Francja na przełomie XVII i XVIII wieku, w okresie swojej ekspansji była również jednym z głównych ośrodków prasy i dziennikarstwa w Europie. Z powodów politycznych i ówczesnej cenzury niektóre periodyki, podobnie jak inne publikacje, często wydawane były poza Francją - np. popularno-naukowy „Journal Encyclopedique ou Universel” w Belgii, a „Nouvelles Extraordinaires de Divers Endroits” czyli słynna „Gazeta Leydejska” w Leydzie (Holandia). Kilka ich egzemplarzy zaprezentowano w III części wystawy.

Przykładem osiemnastowiecznego kunsztu wydawniczego druków rodziny Didotów są „Dzieła” Jean-Jacques’a Rousseau z 1792 roku.

Rodzina Didotów w epoce napoleońskiej posiadała przywilej wydawnictwa rządowego, w związku z czym to w jej oficynie w marcu 1804 roku opublikowano między innymi pierwsze wydanie słynnego Kodeksu Napoleona. Jeden z tych egzemplarzy został zaprezentowany w IV cz. pt. „Napoleon i Księstwo Warszawskie”. Znajdziemy tu również kilka kodeksów polskich, z których najstarszy pochodzi z 1808 roku.

Wśród prezentowanych XIX-wiecznych druków znalazły się również skromnie wydane pierwodruki, rzadkie bibliofilskie egzemplarze z dedykacjami o dużej wartości historycznej, jak np.: paryskie edycje dzieł Mickiewicza, pierwsze wydanie samodzielne „Dziadów” - „Adama Mickiewicza Dziadów część trzecia” (Paryż, 1833 r.) oraz ”Pana Tadeusza” (Paryż, 1834 r.) - z dedykacją dla Stefana Witwickiego - powstałe w oficynie wydawniczej Jana Baptysty Pinarda „drukarza polskich poetów” we współpracy z Aleksandrem Jełowickim.

W egzemplarzu z 1958 roku francuskiego tłumaczenia „Pana Tadeusza” znajdziemy autograf z dedykacją dla łodzian w języku polskim i francuskim od tłumacza, polonofila i znawcy polskiej literatury Paula Cazin’a.

Do zaprezentowanych w wystawie cymelii należą też niewątpliwie egzemplarze prasy Wielkiej Emigracji (1831-1864) wydanej w języku polskim i francuskim.

Wszystkie wykorzystane egzemplarze znajdą Państwo w Wykazie Opisów Katalogowych dokumentów zaprezentowanych w wystawie online pt.:
„Francja w Bibliotece Miasta Włókniarzy”.


Bogusława Karbowska – Dział Informacji Naukowej
Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej im. Marszałka Józefa Piłsudskiego w Łodzi



Wykaz opisów katalogowych dokumentów zaprezentowanych na wystawie.