Prezentujemy wystawę dotyczącą konserwacji starodruków.
Fragmenty wybranych starodruków znajdują się w Bibliotece Cyfrowej: Regionalia Ziemi Łódzkiej. W treści artykułu zamieszczone są odnośniki do poszczególnych publikacji.
Zabytkowe zbiory biblioteczne wraz z ich skórzanymi i pergaminowymi oprawami (będącymi niejednokrotnie cennymi przykładami rzemiosła artystycznego), narażone są w ostatnich dziesięcioleciach nie tylko na proces naturalnego starzenia się, lecz ulegają także intensywnej chemicznej i biologicznej degradacji. Możliwość uratowania tych cennych zbiorów dla przyszłych pokoleń uzależniona jest od aktualnego stanu ich zachowania. Dlatego tak ważne jest prowadzenie systematycznej konserwacji najstarszych i najbardziej zniszczonych druków.
Na wystawie Nowe życie starych ksiąg eksponowanych jest 14 cennych i rzadkich starodruków, które w roku bieżącym poddane zostały zabiegom konserwatorskim i po odzyskaniu dawnego blasku wróciły do Biblioteki.
Wykonano ich pełną konserwację, tj. zdezynfekowano, oczyszczono, przemyto, wzmocniono strukturę papieru, uzupełniono ubytki, osłabione karty zdublowano na cienkie bibułki japońskie. W przypadkach braku oprawy bądź dużej degradacji i ubytków skóry zabytkowej zrekonstruowano je na podstawie zachowanych elementów oprawy oryginalnej, łącznie z rekonstrukcją zapinek i pasków. Na zakończenie obiekty zabezpieczono obwolutami z bezkwasowego papieru i pudłami ochronnymi. Cały projekt dofinansowała Fundacja Kronenberga przy Citi handlowy.
Wybierz okładkę aby przenieść się do publikacji w Bibliotece Cyfrowej:Zapraszamy do obejrzenia naszych „białych kruków”. Dwa z nich, druk Friedricha Wernera Der richtige und unbetrügliche Himmels-Wegeines Christen […] z 1736 roku oraz dzieło Alexandri Politi [...] Orationes ad Academiam Pisanam z 1742 roku są (według Centralnego Katalogu Starych Druków Biblioteki Narodowej) jedynymi zachowanymi egzemplarzami w zbiorach bibliotecznych całego kraju. Interesująca jest także tematyka poddanych konserwacji dzieł. Zawsze aktualne zagadnienia dialogu pomiędzy religiami reprezentuje tłumaczenie Biblii wykonane przez Marcina Lutra (wydanie z 1620 r.) oraz Postylla XVI-wiecznego teologa protestanckiego Simona Pauli (1583). Polską literaturę religijną XVII w. reprezentuje dzieło Marcina Hinczy o barokowym tytule Chwała z krzyża ktorey y sobie y nam nabył Jezus Krzyżowany wydane w Krakowie w r. 1641, a XVIII-wieczne pisma teologiczne wspomniany już wcześniej traktat Friedricha Wernera o zbawieniu. W szerzenie idei tolerancji i poznawania innych kultur doskonale wpisuje się dzieło znanego w swojej epoce niemieckiego kronikarza, Basiliusa Johannesa Herolda z 1554 roku, w którym autor dokonuje zestawienia informacji dotyczących dawnych wierzeń (m.in. afrykańskich!), historii świata, jak również nieznanych (często fantastycznych) lądów i krain. Najciekawszym elementem tego druku są ilustracje. Na ponad kilkuset drzeworytach przedstawieni zostali starożytni bogowie, wyobrażenia na temat ludów afrykańskich, zwierzęta i istoty z mitów i legend (nic dziwnego, że starodruk ten poszukiwany jest na aukcjach antykwarycznych). Dla czytelników zainteresowanych historią starożytną ciekawe będą następujące druki:
Zupełnie inną tematykę prezentuje dzieło Jakuba Kazimierza Haura Skład abo skarbiec znakomitych sekretów [...]. Traktat napisany piękną barokową polszczyzną zdobył uznanie króla Jana III Sobieskiego. Haur otrzymał od monarchy specjalny przywilej potwierdzający autorstwo oraz eksponujący walory pracy. Jego zakres tematyczny jest bardzo szeroki – Haur zamieszcza nie tylko wiadomości z zakresu takich tematów jak ogrodnictwo, rolnictwo, hodowla, rzemiosło, gorzelnictwo czy geometria, ale także flory i fauny ziem egzotycznych. Możemy więc znaleźć wiadomości na temat krokodyli, słoni, strusi, tygrysów czy jednorożców! Dzieło to jest wyśmienitym świadectwem mentalności epoki, przy tym bogato ilustrowane kilkudziesięcioma drzeworytami.
Wybierz okładkę aby przenieść się do publikacji w Bibliotece Cyfrowej:Ze względu na piękno ilustracji warto zwrócić uwagę na Histoire naturelle general et particuliere […] T. 3, której autorem jest francuski przyrodnik i filozof, współtwórca Wielkiej Encyklopedii Francuskiej Georges-Louis Leclerc de Buffon. To syntetyczne dzieło o przyrodzie opracowane wraz z zoologiem L. J. Daubentonem (44 tomy ukazywały się w latach 1749 – 1804) przedstawia historię powstania Ziemi i ukazuje różnorodność flory i fauny na tle naturalnego środowiska. Przetłumaczone na wiele języków odegrało dużą rolę w historii nauki i przyczyniło się do szerokiej popularyzacji nauk przyrodniczych. W prezentowanym starodruku, poświęconym ptakom, jest pięć kolorowych ilustracji wykonanych w technice akwaforty kolorowanej.
Ciekawie prezentują się poddane konserwacji zabytkowe oprawy. I tak XVII-wieczna Biblia oprawiona jest w brązową skórę obciągniętą na deskach, ozdobioną tłoczeniami i złoceniami, zaopatrzoną w mosiężne narożniki i zapinki. Z kolei starodruk z 1598 roku (Johann Wilhelm Stucki Sacrorum et sacrificiorum...) oprawiony jest w zapisaną wcześniej pergaminową kartę rękopiśmienną (zachowała się większa część tekstu oraz zapis nutowy). Warto też obejrzeć starodruk Politicorum sive civilis doctrinae libri sex w pięknej pergaminowej oprawie z wytłoczonym na licu ozdobnym superekslibrisem i dwoma rzemieniami służącymi do wiązania druku po zamknięciu.
Oprócz ksiąg, które dzięki żmudnym zabiegom konserwatorskim odzyskały swój dawny blask, na wystawie zobaczyć też można jak wyglądają księgi "po przejściach”, które trafiły do naszych zbiorów w opłakanym stanie np. z zaciekami, pogryzione przez owady, ze zniszczonymi oprawami a nawet rozerwane w wyniku uderzenia szrapnela.
Uzupełnieniem wystawy są dokumentacje, dzięki którym prześledzić możemy przebieg całego procesu konserwatorskiego oraz stan zachowania poszczególnych starodruków przed i po konserwacji.
Wystawę przygotował Dział Zbiorów Specjalnych WiMBP.