Rok 2024 poświęcony jest pamięci Kazimierza Wierzyńskiego. „Sejm Rzeczypospolitej Polskiej w 130. rocznicę urodzin Kazimierza Wierzyńskiego – wielkiego artysty słowa, niezłomnego w podtrzymywaniu ducha polskiej niezawisłości – ustanowił rok 2024 Rokiem Kazimierza Wierzyńskiego”. Prezentowane na wystawie książki, artykuły z gazet oraz fotografie, znajdujące się w zbiorach Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej w Łodzi, przypominają sylwetkę i twórczość jednego z największych polskich poetów XX wieku nazwanego „Księciem Poetów”.

Kazimierz Wierzyński – poeta, prozaik, eseista i dziennikarz urodził się 27 sierpnia 1894 roku w Drohobyczu na Podkarpaciu, zmarł 13 lutego 1969 w Londynie.

Piękno galicyjskiego Drohobycza (również miasta Brunona Schulza) i jego okolic – miejsce dzieciństwa i dorastania – Wierzyński wspominał do końca życia. Po latach w swoim „Pamiętniku Poety” napisał: „Wychowała mnie prowincja (…) wzbudziło to we mnie sentyment do Stryja, Drohobycza, Sambora, Jasła …”. W okresie studiów w roku 1913 pojawiła się pierwsza jego publikacja wiersza „Hej, kiedyż, kiedyż!” w drohobyckiej jednodniówce „1863”. Studiował filozofię, literaturę i historię na uniwersytetach:
w Krakowie i Wiedniu, później we Lwowie. W czasach szkolnych i studenckich angażował się w konspirację niepodległościową w szeregach Polskich Drużyn Strzeleckich.
Po wybuchu I wojny światowej wstąpił ochotniczo do Legionu Wschodniego organizowanego przez gen. Józefa Hallera, a po jego rozwiązaniu został wcielony do armii austro-węgierskiej. Od 1915 do 1918 roku przebywał w niewoli rosyjskiej w obozie jenieckim w Riazaniu. Po ucieczce brał udział w konspiracyjnej działalności POW
w Kijowie, skąd przedostał się do Warszawy jesienią 1918 roku, gdzie rozpoczął pracę korektora w redakcji „Gazety Warszawskiej” oraz współpracę z pismem „Pro Arte
et Studio”. Jednocześnie szybko wszedł w artystyczne środowisko miasta. W 1919 roku ukazał się jego debiutancki tomik pełen entuzjastycznej radości i zabawy, przepełnionej euforią spowodowaną odzyskaniem niepodległości, zatytułowany „Wiosna i wino”. Książka przyniosła autorowi uznanie i sławę. Stała się manifestem skamandrytów. Wierzyński uczestniczył w wojnie polsko-bolszewickiej. Był podporucznikiem w Biurze Prasowym Naczelnego dowództwa, w wyprawie kijowskiej pracował dla „Ukraińskiego Słowa”
i „Dziennika Kijowskiego”, redagował tygodnik „Żołnierz Polski”. Po demobilizacji i kilku latach spędzonych w podróży po Europie, wrócił do Warszawy, gdzie oddał się dziennikarstwu. Stale współpracował ze „Skamandrem” i „Wiadomościami Literackimi”.
W „Gazecie Polskiej” był recenzentem literackim i teatralnym. W roku 1926 został redaktorem naczelnym „Przeglądu Sportowego”, który wtedy właśnie stał się najpopularniejszym pismem sportowym w kraju i jednym z lepszych w Europie (czytali go wszyscy), a od roku 1931 tę samą funkcję pełnił w tygodniku literackim „Kultura”. Będąc naczelnym „Przeglądu” inicjował wiele przedsięwzięć takich, jak np.: Plebiscyty na 10 najlepszych sportowców, czy też wyścig kolarski „Tour de Pologne”.

Wyrazem fascynacji Wierzyńskiego sportem były również wiersze, które zebrał w tomie „Laur olimpijski”(1927), za który zdobył złoty medal IX Letnich Igrzysk Olimpijskich
w Amsterdamie w roku 1928. Jak wyznał poeta – „sam jakoś się napisał”. Antoni Słonimski określił Kazimierza Wierzyńskiego

Mimo tego sukcesu, za największe swe osiągnięcie Wierzyński uznawał tom wierszy poświęcony postaci Marszałka Józefa Piłsudskiego pt.: „Wolność tragiczna” (1936 r.) Wiersze w tym tomie nie były poezją okazjonalną. Wynikały z bardzo głębokich przeżyć konspiracyjnych, wojennych, wieloletniego i niezłomnego przywiązania poety do idei niepodległości, a także fascynacji osobowością Marszałka, który tę ideę według niego
w pełni uosabiał. Postać Piłsudskiego przedstawiona jako wielkiego samotnika, potomka wielkich romantyków, wybitnego stratega i przywódcy, który przerasta naród i daremnie usiłuje go skierować na drogę wielkości. W końcu sierpnia 1939 roku napisał wiersz, który nosi tytuł „Wstążka z Warszawianki”, w którym również główną rolę odgrywa Piłsudski.

W okresie Dwudziestolecia poezja Wierzyńskiego była bardzo popularna i uznawana nie tylko wśród czytelników, ale również przez krytykę literacką. Wielokrotnie został on uhonorowany nagrodami i zaszczytami: m.in. w 1935 roku otrzymał Złoty Wawrzyn Polskiej Akademii Literatury, w 1936 - Państwową Nagrodę Literacką, a w 1938 został członkiem PAL.

Po wybuchu wojny został ewakuowany wraz z zespołem redakcyjnym „Gazety Polskiej” do Lwowa, a następnie przedostając się przez Francję, Portugalię i Brazylię w roku 1941 znalazł się w Stanach Zjednoczonych. Tam stał się bardem walczącego kraju. Napisał
i wydał pięć tomów poetyckich, m.in. słynne „Krzyże i miecze”, które zadedykował swoim bliskim. Niemal cała jego rodzina, w tym rodzice i ukochany brat – zginęła w czasie wojny.

Powrót do podzielonej, komunistycznej już ojczyzny był niemożliwy.

Tym bardziej, że Wierzyński żywo reagował na wydarzenia w Polsce, protestując, przeciwstawiając się i potępiając terror komunistyczny, jak np.: skazanie szesnastu przywódców Polskiego Państwa Podziemnego w wierszu „Na proces moskiewski”, czy też „Czarny Polonez”. Postawa Wierzyńskiego na emigracji była pełna swoistego heroizmu twórczego, zaangażowania słowem w sprawę niepodległości Polski, walkę o nią, mimo goryczy, wielkiego zawodu, jakim była Jałta. – „Sens ponad klęskę”. Na uchodźctwie współpracował z londyńskimi „Wiadomościami”, paryskim Instytutem Literackim („Biblioteka Kultury”) oraz Radiem Wolna Europa. Pisał do końca życia.

Ostatni wiersz do wydanego później tomiku „Sen mara” napisał kilka godzin przed śmiercią, która nastąpiła 13 lutego 1968 r. w Londynie. Prochy Poety zostały sprowadzone do Polski dziewięć lat później. Spoczywają one w Alei Zasłużonych na Cmentarzu Powązkowskim w Warszawie.

Wystawę przygotowała i opracowała graficznie Bogusława Karbowska,
Dział Informacji Naukowej