Z okazji święta 11 listopada prezentujemy Państwu wystawę ukazującą drogę Polski do niepodległości na mapach pochodzących z Kolekcji kartografii Działu Zbiorów Specjalnych Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej im. Marszałka Józefa Piłsudskiego w Łodzi. Kolekcja ta liczy blisko 12500 map, planów i atlasów. Przeważnie są to mapy składane i arkuszowe, tylko niewielki procent kolekcji stanowią mapy ścienne. Obiekty przedstawione na wystawie pozwalają prześledzić zmiany terytorialne państwa polskiego na przestrzeni od 1770 r. do wybuchu II wojny światowej.


I tak dwie pierwsze mapy (wersja ścienna i arkuszowa) przedstawiają Polskę w trzech zaborach w granicach przedrozbiorowych. Bordiurę (obramowanie) wokół map tworzą herby poszczególnych województw i ziem polskich oraz bandery byłej polskiej floty.

Kolejne mapy historyczne przedstawiają ziemie Polskie w XVIII i na początku XIX w.

Ciekawie prezentuje się najstarsza umieszczona na wystawie mapa wydana na początku XIX w. „Polen in die dermaligen Besitzungen eingetheilt”. Jest to podklejona na płótnie administracyjna mapa Polski autorstwa Antonia Rizzi-Zannoniego składająca się
z 4 arkuszy umieszczonych w dwuczęściowym tekturowym etui.

Barwna litografia Karola Kranikowskiego z 1898 r „Ziemie Polskie po kongresie wiedeńskim” to podklejona na tekturze mapa polityczna Polski, posiadająca uchwyt umożliwiający jej powieszenie. Zawiera 4 mapy poboczne przedstawiające Polskę w latach 1772-1793, Polskę w latach 1793-1795, Ziemie Polskie w latach 1795-1807 oraz
Ks. Warszawskie w latach 1807-1815.

Kolejnym ciekawym obiektem jest wydana w 1871 r. „Mapa Polski w dawnych jej granicach dla użytku szkół”. Jest to mapa ścienna, na której zaznaczono linie żelazne – zarówno te
w ruchu, jaki w budowie.

Uwagę przykuwa pochodząca z 1885 r. „Mapa poglądowa Królestwa Polskiego ułożona przez Jadwigę z Zakrzewskich Wójcicką”. Ta nietypowa ścienna mapa gospodarcza Polski
o pokaźnych rozmiarach (121x151 cm) wykonana została w technice chromolitografii przez W. Główczewskiego podług rys. Władysława Sandeckiego. Zawiera ona ponad 2500 rysunków przedstawiających warunki naturalne (rzeźbę terenu, gatunki drzew, rodzaje gleb), oraz działalność człowieka (uprawę roślin, hodowlę zwierząt, produkcję roślinną
i zwierzęcą, przetwórstwo płodów rolnych, wydobycie i przetwórstwo rud metali itp.). Są tu rysunki cukrowni, papierni, hut, fabryk mebli, miodosytni, olejarni, browarów, gorzelni, młynów, destylarni itp. Do mapy dołączono 130-stronicową książeczkę niewielkiego formatu z objaśnieniami.

Inna oryginalna mapa to „Mapa pocztowa guberni Królestwa Polskiego wraz ze skorowidzem i wykazaniem wszelkich dróg oraz odległości od nich – ułożona podług najnowszych źródeł urzędowych” pochodząca z 1907 r.

Wykonana w 1916 r. przez Eugeniusza Romera „Wojenno-Polityczna Mapa Polski” wydana została (jak głosi podtytuł) „Z powodu Manifestu z 5 listopada 1916”. W objaśnieniach mapy podano strukturę narodowościową powiatów polskiego obszaru narodowościowego.

Z kolei mapa polityczna „Zachodnie granice Polski” wydana w 1919 r. przez Biuro Prac Kongresowych przedstawia granice Polski wg. traktatu wersalskiego kończącego I wojnę światową.

Ostatnia mapa wystawy to wydana w 1937 r. „Polska polityczna”, która przedstawia zasięg terytorialny i podział polityczny II Rzeczpospolitej po odzyskaniu niepodległości, tuż przed wybuchem II wojny światowej.

Dział Zbiorów Specjalnych