Zabytkowe zbiory biblioteczne narażone są w ostatnich dziesięcioleciach nie tylko na proces naturalnego starzenia się, lecz ulegają także intensywnej chemicznej i biologicznej degradacji. Możliwość uratowania tych cennych obietów uzależniona jest od aktualnego stanu ich zachowania. Dlatego tak ważne jest prowadzenie systematycznej konserwacji najstarszych i najbardziej zniszczonych druków.

W 2013 roku dzięki dofinansowaniu projektu przez FUNDACJĘ BANKOWĄ IM. LEOPOLDA KRONENBERGA przy CITI HANDLOWY przekazano konserwatorom 7 starodruków, które możemy obejrzeć na wystawie Odświeżone karty historii: wiara, wojna i wojaże w XVII i XVIII wieku. Ze względu na tematykę starych ksiąg wystawę podzielono na trzy części.

Wiara od zawsze stanowi fundament istnienia wszelkich społeczności ludzkich w każdym zakątku globu. Na wystawie prezentowane są cztery druki poświęcone temu zagadnieniu. Zarówno pierwszy, autorstwa Filipa Hartunga Philippicae sive invecticae lx […] z 1688 roku, jak i drugi - Postilla das ist Auszlegung der Episteln und Euangelien, Simona Pauli, XVI-wiecznego teologa protestanckiego, są przykładem popularnej wówczas literatury religijnej. Tłumaczenie Biblii wykonane przez Marcina Lutra Biblia. Das ist: die ganze Heilige Schrift [...] z 1620 przez wielu uważane jest za jedno z najdonioślejszych na świecie. Niewątpliwie było to wydarzenie przełomowe, gdyż doprowadziło do upowszechnienia tekstu Pisma Świętego wśród szerokich mas społecznych. Druk zawiera liczne grafiki będące ilustracjami do tekstu, jak również całostronicowy portret Marcina Lutra. Ostatni starodruk to Służebnik - księga cerkiewna, należąca do grupy ksiąg liturgicznych, ułożonych na podstawie Starego i Nowego Testamentu, odpowiednik Mszału w kościele prawosławnym. Tekst ozdabiają winiety oraz ilustracje wykonane w technice drzeworytu. Służebnik to jedyny druk cyrylicki w języku staroruskim, jaki znajduje się w naszych zbiorach.

Wojna często dotykała Rzeczpospolitą Obojga Narodów i temu tematowi poświęcone są dwa kolejne druki. Opisują one niezwykle ważne i doniosłe triumfy oręża polskiego. Łączą je osoby ojca i syna. Commentariorum Chotiniensis belli libri tres to dziennik przebiegu wyprawy chocimskiej z 1621 roku autorstwa Jakuba Sobieskiego, ojca króla polskiego, Jana III Sobieskiego. Autor opisuje przebieg wyprawy i zakończoną sukcesem bitwę z wojskami tureckimi pod Chocimiem. Starodruk Marcina Poczobuta Odlanickiego Pamiątka stuletnia zwycięstwa pod Wiedniem przez Jana III Krola Polskiego […] z 1783 roku stanowi przykład uznania dla triumfu syna Jakuba, króla Jana III Sobieskiego. Autor podaje niezmiernie bogaty materiał opisowy i ikonograficzny dotyczący obchodów jubileuszowych w Wilnie.

Wojaże. Dalekie podróże po dzień dzisiejszy rozbudzają ludzką wyobraźnię. Właśnie temu zagadnieniu poświęcone są dwa kolejne druki napisane przez Paula Ludolpha Berckenmeyera. Wydane w 1742 roku niewielkie książeczki są przewodnikami. Pierwszy, Der curieuse Antiquarius stanowi opis krajów Europy, drugi - Fortsetzung des curieusen Antiquarii: das ist allerhand auserlesene geographische und historische Merckwürdigkeiten […] przybliża czytelnikowi kontynent azjatycki, afrykański oraz amerykański. Stanowią one niezwykle ciekawe źródło wiedzy na temat XVIII-wiecznej znajomości świata i wyobrażeń ludzi tamtej epoki o najodleglejszych zakątkach globu. W obu drukach znajdują się ilustracje wykonane w technice miedziorytu przedstawiające pejzaże oraz architekturę opisywanych miejsc.

Wraz z drukami ułożone są fragmenty dokumentacji konserwatorskich, dzięki którym prześledzić możemy przebieg całego procesu konserwacji. Tematy poruszane w starodrukach znajdują odzwierciedlenie we współczesnych zbiorach bibliotecznych. W gablotach, poza albumami, możemy obejrzeć fotografie, karty pocztowe, numizmaty, grafiki oraz eksponaty nawiązujące do tematyki prezentowanych druków (strój szlachecki, miniatura zbroi husarskiej, ikony oraz prawosławny strój liturgiczny).

Elżbieta Domagalska, Mateusz Urbaniak

Wystawę przygotował Dział Zbiorów Specjalnych

OTWÓRZ WYSTAWĘ